HISTORIA YA SHAABAN
ROBERT KWA UFUPI
Shaaban Robert alikuwa
mwandishi mashuhuri wa kazi za fasihi ambazo ni ushairi na nathari. Alizaliwa
tarehe 01.01.1909 huko Vibambani kusini mwa Machui mkoani Tanga, Tanzania.
Alifariki tarehe 22.06.1962 na akazikwa Machui. Ni miongoni mwa Watanzania
waliochangia kukuza na kueneza lugha ya Kiswahili kupitia kazi zao za kifasihi.
Alipata elimu ya dini ya Kiislamu huko mkoani Tanga mpaka alipohamia Dar es
salaam wakati huo ikijulikana kama Mzizima, alijiunga na kisomo cha darasani
kuanzia mwaka 1922-1926 na akafaulu vizuri katika masomo yake na kupewa shahada
ya kuhitimu.
Kutokana na juhudi zake
aliweza kuwa mwanachama wa Kamati ya Lugha ya Afrika Mashariki, Bodi ya Lugha Tanganyika,
Chama cha Wanafasihi wa Afrika Mashariki pia mwanachama wa mamlaka ya jiji la
Tanga. Katika maisha yake pia aliwahi kufanya kazi idara ya forodha Pangani,
Idara ya Wanyama, Afisi ya mkuu wa jimbo Tanga na Afisi ya kupima nchi.
Kazi iliyompa jina ni
kazi ya uandishi wa nathari na ushairi.
Katika uchambuzi wetu
tunahakiki utenzi wake wa Mapenzi Bora.
UTANGULIZI
Mapenzi bora ni utenzi
ulioandikwa na Shaaban Robert mwaka 1958.Utenzi huu una beti 700 ,ambazo lengo
lake ni kuiadilia jamii juu ya maana,sifa,faida na hasara za kukosa mapenzi
bora. Mwandishi wa kitabu hiki anasema,kusudi ni kuandalia mahitaji ya watu
waliofikia fahamu ya kuwaza na kuhoji neno au kitu au tendo kwa akili ingawa
haitakuwa vibaya kikisomwa na watu wowote ambao hawajafikia upeo kama huo wa
kupenda, kujiweka tayari kwa zamu yao.Pia ni kwa watu ambao wana dhana
kwamba,mapenzi si kitu cha maana, wanaonywa kuwa wanapata hasara kubwa kwa
kupitwa bila kujua uzuri na fahari, heshima na utukufu ambao hustahili wao
wenyewe. Ni kwamba wanamiliki majohari wasiyojua thamani yake. Pia anawaandikia
watu wanaodai kuwa,mapenzi karaha
kuzungumzwa. Anadai wanachekesha si kidogo. Mwisho anasisitiza kuwa mapenzi ni jambo moja katika
mambo yaliyo muhimu katika wajibu wa mwanadamu.
DHAMIRA
Samwel na wenzake
(2013:126) anasema dhamira ni mada, lengo, kusudi, wazo kuu linalozungumzwa na
shairi/ kazi ya sanaa. Mashairi huweza kuwa na dhamira za kisiasa, kiuchumi,
kijamii na hata kiutamaduni. Katika kazi ya fasihi kunaweza kuwa na dhamira kuu
na dhamira ndogo ndogo.
DHAMIRA
KUU
1. MAPENZI YALIYO BORA
Katika
kuifafanua dhana ya mapenzi bora mwandishi S. Robert amefafanua,maana ya
mapenzi bora, faida za kuwa na mapenzi bora pamoja na hasara za kukosa mapenzi
bora.
A.
Kwanza kabisa mtunzi ametuonesha maana ya mapenzi bora ni ipi;
·
Kwa mujibu wa mtunzi,mapenzi bora ni
mapenzi ya kumcha Mungu,kwani ndiye Muumba wa ulimwengu na ndiye anayeamua
jaala za wanadamu. Hivyo ni vyema kumpenda Mwenyezi Mungu.
Mfano katika ubeti wa 122 anaposema;
“ Tusihini walimwengu,
Mapenzi tumpe Mungu,
Naye atatupa fungu,
Katika wake wenezi.”
·
Pia mtunzi anasema kuwa mapenzi yaliyo
bora ni yale ya kupendana wenyewe kwa wenyewe bila kubaguana au kwa kuangalia
tofauti zetu za mambo kama vile rangi, jinsia, kabila na hali za kiuchumi.
Mfano katika ubeti wa 123
anaposema;
“Tupendane
na wenyewe
Tofauti tuondoe,
Amani itushukie,
Mapenzi tufanye ngazi.”
Pia hili limedhirika katika beti
za 116,117 na 118.
B.
Katika kuelezea swala la mapenzi
bora mwandishi amebainisha sifa
mbalimbali za mapenzi bora kama ifuatavyo;
·
Anasema mapenzi ni kama pambo la
moyo,kwamba mapenzi bora ni jambo linaloupendeza moyo na kamwe haliishi uzuri
wake.
Mfano katika ubeti wa 467
“Mapenzi pambo la moyo,
Ni
furaha kuwa nayo,
Mapenzi hushinda cheo,
Hata pato la ghawazi.
·
Mapenzi ni kitu cha thamani kubwa na
endapo tukiyapoteza tutaingiwa na gharama kubwa sana kuyarudisha,
Mfano katika ubeti wa 103-104 kama
anavyosema;
103.
“Wote wapige mayowe,
Mapenzi
wayalilie,
Kwa kutaka yarejee,
Na kurudi hayawezi.”
104.
“Watayataka kwa pesa,
Yawape
tena fursa,
Kitu
walichokifyosa,
Huwaje
tena kipenzi!”
·
Mapenzi bora hayaambatani na aina yoyote
ya chuki,na pia yenyewe ni kama dawa iondoayo chuki. Mfano katika ubeti wa 471
“Kitu
hiki ni mithaki,
Kwa
waelewa haki,
Mapenzi dawa ya chuki,
Kwa watu wavumilizi.”
·
Mapenzi bora ni kitu kisicho na
kipimo,huwezi kuyapima wala kuyalinganisha na kitu chochote hata dhahabu. Mfano
ubeti wa 473;
“Hushinda
hata dhahabu,
Yapimwapo kwa hesabu,
Mapenzi
yana ajabu,
Hayapimiki
kwa wazi.”
C.
Lakini pia katika utenzi huu
ameonesha faida jamii izipatazo
endapo itashikilia na kuwa na mapenzi bora;
·
Watu wakiwa katika mapenzi bora wote
hujiona wa aina moja na hawazioni tofauti zao za mambo kama vile rangi wala
hawajihisi kubaguliwa.
Mfano katika ubeti wa 147
“Mapenzi
wanayo mengi,
Wanadamu
kila rangi,
Lakini hayawaungi,
Kwa
sera ya ubaguzi.”
·
Kukiwa na mapenzi bora haki itatawala
katika jamii na hapatakuwa na dhuluma na watu wataheshimiana.
Mfano katika ubeti wa 627-631
628. “Wanadamu
kwa wanyama,
Na wadudu wa kuuma,
Walisafiri salama,
Kwa imani na mapenzi.”
·
Mapenzi ya kweli humfanya mtu ajione
kuwa hana haja ya mali wala utajiri. Anasisitiza kuwa penye dhiki na msiba
marafiki huwa haba na pia mfiwa huweza hata kukosa wa kumshauri,kinachoweza
kuondoa shida hii basi ni mapenzi bora tu. Mfano katika ubeti wa 271-274
Katika ubeti wa 271 anasema
“Kama mapenzi ya kweli,
Hayana haja ya mali,
Na wala hayendi mbali
Siku ya kuja majonzi.”
·
Mapenzi bora huondoa matatizo mbalimbali
yaliyopo katika jamii,kama vile chuki,choyo,uchokozi,ghasia,wivu na utovu
mwingine wa nidhamu. Kwamba katika ulimwengu huu uliojaa ghasia mapenzi bora
ndiyo kimbilio.
Mfano katika ubeti wa 66
“Ulimwengu
kama huu,
Wenye mashaka makuu,
Kimbilio na nafuu,
Ni palipo na mapenzi.”
·
Mapenzi bora huleta amani na utulivu.
Mapenzi bora huleta mwafaka na kuondoa mshaka na hivyo furaha kutawala katika
jamii.
Mfano katika ubeti wa 552-557
552. “Ni kitu chenye Baraka,
Na mambo huwa mwafaka,
Halizuki la mashaka,
Wala neno la tatizi.”
D.
Aidha mwandishi ameonesha hasara jamii inazoweza kuzipata kwa kukosa
mapenzi bora kama ifuatavyo;
·
Mapenzi yakimezwa na chuki huleta kutokuelewana
na kupotea kwa amani katika jamii,tena anasisitiza kuwa chuki ni kitu hatari
kama moto katika jamii.
Mfano katika ubeti wa 333-35
333.
“Chuki inashinda moto,
Ikisadifu mateto,
Chuki ni kitu kizito,
Kueka hatukiwezi.”
·
Kukosekana kwa mapenzi bora ni chanzo cha
masikitiko,masumbuko,maudhi na ghasia/fujo katika jamii. Mfano katika ubeti wa
195-198
195. “Kitu
chenye maudhiko,
Na fujo na masumbuko,
Dhiki na masikitiko,
Kuwapo ni pingamizi.”
·
Kukosekana kwa mapenzi bor akatika jamii
huleta ubaguzi,hufanya watu wadhulumiane.
Mfano katika ubeti wa 126.
“Ubaguzi
ni husuda,
Wala
hauna faida,
Unadhuru kila muda,
Katika
kila kizazi.”
2. DHAMIRA NDOGONDOGO
A.
CHUKI
Mtunzi ametuonesha kwamba chuki sio
jambo la kukumbatiwa na ina madhara makubwa kama ikiendekezwa na pia
ameifananisha na laana, huleta maudhi na huweza kuharibu mambo kwa muda mfupi.
Mfano katika ubeti wa 335,336 na 345
336. “Chuki madhara ya dhati,
Afadhali ya mauti,
Ni faradhi kwa umati,
Chuki inanyong’onyezi.”
B.
CHOYO
Mwandishi ametuonesha kwamba choyo ni
tatizo kubwa,humfanya mtu asione na asiwe na mapenzi kwa wenzake na pia huleta
uadui, choyo humfanya mtu akawa mpumbavu. Mfano katika ubeti wa 364-378
364. “Akiwa katika choyo,
Mtu fahamu hinayo,
Kadiri hali iwayo,
La mapenzi haliwezi.”
C.
MATABAKA
Mtunzi ameweka wazi namna jamii yetu
ilivyo na matabaka na hasa tabaka la wenye nacho yaani matajiri na wasio nacho
yaani masikini. Haya yamebainishwa katika ubeti wa 95 na 289.
Mfano katika ubeti wa 95
“Maskini na tajiri,
Watu wa kila umri,
Kulia
watakithiri,
Kama hili hubarizi.”
D.
KULEWA SIFA
Mtunzi amezungumzia suala la mtu kulewa
sifa na jinsi jambo hili lilivyo na madhara makubwa. Anasema mtu akilewa sifa
humfanya ahadaike,alaghaike na huweza kumletea matatizo mengi. Mfano katika
ubeti wa 211,212 na 215.
212. “Mimi
sifa za dunia,
Sina
haja kusikia,
Sababu zinahadaa,
Na wingi wa mapinduzi”.
E.
ULEVI
Mtunzi amezungumzia suala la ulevi wa
pombe na mihadarati,ameonesha kwamba ulevi wa vitu hivi humfanya mtu asiwe na
mawazo mema,fikira zake zigure,awe bwege,akili zisimtoshe na kupungua kwa
fikra.
Mfano katika ubeti wa 49-58
Ubeti wa 52.
52. “Nahisi kalewa mbege,
Ni sawa na mtu bwege,
Mapenzi tunda za ndege,
Wanayama na sisimizi.”
Samwel na wenzake (2013:126) wanasema ni
yale mambo ambayo mshairi angependa hadhira ijifunze ili kuweza kufanikisha
misimamo iliyojengwa na msanii huyo.
Mwandishi
S. Robert ameibua ujumbe wa aina tofauti katika utenzi wake huu kama ifuatavyo;
i.
Kila mwanajamii bila kujali ni masikini
au tajiri anahitaji mapenzi ya dhati yaliyo bora,kwani mapenzi ni muhimu kwa
matabaka yote. Mfano katika ubeti wa 95
ii.
Mapenzi ya kweli ni tiba,uguzo kwa
wagonjwa na ni faraja kwa yatima. Kwa
kuwa mapenzi ni muhimu kwa kila mzunguko wa maisha. Mfano ubeti wa 251-252
iii.
Mapenzi ya dhati yaliyo bora kwa
mwanadamu yeyote ni muhimu kwani pakikosekana mapenzi kwa muda mfupi,kwa mfano
hata kwa muda wa saa moja tu wanadamu watakufa kwa majonzi. Mfano ubeti wa 323
iv.
Mapenzi ya kweli huondoa uhasama,tuhuma
na fitina. Palipo na mapenzi ya kweli panakuwa hakuna migongano. Mfano kama
inavyooneshwa katika ubeti wa 137.
v.
Chuki haifai hivyo sharti itokomezwe
kabisa,na hakika ina madhara makubwa. Chuki huleta hila na ukabila na huleta aibu.Mfano
katika ubeti wa 127 na 132.
FALSAFA
Wamitila (2003:45) anasema falsafa ya
mwandishi ni mawazo au wazo alilo nalo juu ya kile anachokiamini kuwa kina
msingi unaotawala maisha. Tunapotaja falsafa tunarejea juu ya mawazo aliyo nayo
juu ya maisha ambayo yanajitokeza katika mandishi yake.
Mwandishi Shaaban Robert anaamini kuwa mapenzi bora,yaani mapenzi ya
kupendana wanajamii wote bila kujali tofauti zetu za rangi,dini,kabila na
tofauti nyingine pamoja na kumpenda Mwenyezi Mungu yataifanya dunia iwe mahala
pazuri sana pa kuishi na pia Mwenyezi Mungu atatupatia thawabu.
MSIMAMO
Kwa mujibu wa Samwel na wenzake (2013:126)
wanasema msimamo pia ni mtazamo wa mshairi. Msimamo ni jinsi mshairi
anavyochukulia mambo katika ulimwengu au jamii husika anayoisawiri.
Katika utenzi wa Mapenzi bora mwandishi
ametumia mitazamo yote miwili yaani wa kidhanifu na kiyakinifu.
Kiyakinifu
mwandishi ameonesha kwamba mapenzi ya kweli ni muhimu kwa maendeleo ya nyanja
zote za maisha ya binadamu. Hii ni kutokana na jinsi alivyolizungumzia suala la
mapenzi ya kweli na nafasi yake katika kuleta maendeleo,amani,kuondoa
matabaka,ubaguzi na kupambana na tuhuma na fitina kwa wanajamii.
Kidhanifu,
Gibbe(1978:5) anaposema washairi wa kale walisisitiza sana umuhimu wa
kupendana. Mapendo waliyosisitiza yalikuwa mbinu mojawapo ya kuwapofusha wanyonge
ili wasipambane kitabaka bali wapendane na matajiri. Maskini, yaani wanyonge, wasiwaonee wivu
matajiri kwani Mungu ndiye kawapa,kwa hiyo kila mmoja aridhike na alichopewa.
Katika utenzi wa Mapenzi Bora, Shaaban
Robert anasisitiza watu wapendane, waridhike na hali zao, kwani asiyeridhika na
hali yake hupata tamaa “mbaya”. Kwahiyo mapenzi bora aliyokuwa anayasisitiza S.
Robert yalikuwa mapenzi “duni”, kwani katu hayangewasaidia wanyonge kujikomboa.
MUUNDO
Senkoro (2011:23)
anasema muundo wa kazi ya fasihi ni mpango na mtiririko wa kazi hiyo kwa upande
wa visa na matukio. Hapa tunachunguza jinsi msanii au mtunzi wa kazi ya fasihi
alivyofuma, alivyosuka, alivyounda na alivyounganisha tukio moja na lingine, kitendo
kimoja na kingine, wazo na wazo, sura moja na nyingine, ubeti na ubeti hata
mstari wa ubeti na mwingine.
Mtunzi S. Robert
ametumia muundo ambao beti zake zimeundwa kwa mishororo minneminne yaani
tarbia,ambapo kila mshororo una mizani nane,vina vya mwisho vilivyojitokeza
katika utenzi huu ni ‘zi’ na ‘nzi’.
MTINDO
Njogu na
Chimerah(1999:93) wanasema kuwa hakuna njia moja ya kuuelezea mtindo. Lakini
kwa ujumla twaweza kusema kwamba “mtindo ni tabia ya utungaji inayopambanua
mtunzi mmoja na mwingine.”
Katika diwani hii
mtunzi ametumia mtindo wa usahiri wa monolojia,
kwani utenzi huwa ni simulio juu ya jambo fulani lakini kwa lengo la
kuiadilisha jamii, aidha mtunzi ameandika beti 700 akifafanua kiundani suala la
mapenzi bora.
Kila ubeti una
mishororo minne yenye mizani nane na vina vinavyofanana katika mistari mitatu
ya mwanzo ya kila ubeti.
MATUMIZI
YA LUGHA
Tamathali
za semi
Senkoro (2011:12)
anasema ni maneno,nahau au sentensi ambazo hutumiwa na wasanii wa fasihi ili
kutia nguvu katika maana, mtindo na hata sauti katika maandishi ama kusema.
Hizi wakati mwingine hutumiwa kuwa njia ya kuipamba kazi ya fasihi na kuongeza
utamu wa lugha. Zifuatazo ni tamathali za semi katika utenzi wa Mapenzi Bora;
Senkoro (2011:15) anasema hii ni sawa na
tashbiha hulinganisha vitu ama watu bila kutumia viunganishi-linganishi vya
mithili ya, mfano wa, sawa na, kama na vinginevyo.
ü Mapenzi
ua la moyo mfano ubeti wa 161
Hapa mtunzi alikuwa na maana kwamba
mapenzi huufurahisha na kuupendeza moyo wa aliye nayo.
ü Kupendana
ni ungwana mfano katika ubeti wa 206
Hapa mtunzi alikuwa na maana kuwa
kupendana ni jambo la busara kwa kila mmoja.
ü Chuki
mwanawe ni kondo mfano katika ubeti 280
Hapa mtunzi alikuwa na maana kwamba
chuki haina maana na inarudisha nyuma juhudi za kusonga mbele.
ü Maisha
ni utelezi mfano katika ubeti wa 641
Hapa pia mwandishi alikuwa na maana
kwamba maisha ni kama jambo linaloweza kukatika muda wowote.
b)
Tashihisi
Senkoro(2011:17) anasema kwamba wakati
mwingine tamathali hii huitwa fasili ya binadamu. Kwa tamathali hii vitu visivyo
na sifa walizo nazo watu huepwa sifa hizo.
ü Tunachekwa
na wadudu,wajinga wa kuabudu mfano katika ubeti wa 201
Mtunzi amewapa wadudu uwezo wa kucheka
kama binadamu, kwamba tusipoyazingatia mapenzi yaliyo bora hata wadudu
watatucheka.
ü Chuki
ilie kwa wivu mfano katika ubeti wa 583
Mwandishi ameipa chuki uwezo wa kulia na
kuwa na wivu kama binadamu.
ü Kondoo
na mbwamwitu,hawakuteta kwa kitu mfano katika ubeti wa 630
Aidha, mwandishi amewapa uwezo kondoo na
mbwa mwitu uwezo wa kuteta. Kuteta ni jambo aliwezalo binadamu peke yake.
c)
Tashibiha
Senkoro (2011:17) anasema katika
tamathali hii watu ama vitu viwili au zaidi hulinganishwa na watu ama vitu vingine
kwa kutumia maneno kama, mithili, kama kwamba, mfano wa, na mengine ya aina
hiyo.
Katika utenzi wa Mapenzi Bora tashbiha
zifuatazo zimejitokeza;
ü Mapenzi
kwa mwanadamu,kama mshipa na damu, mfano katika ubeti wa 86
Mtunzi amelinganisha mapenzi kwa wanadamu
kama damu na mishipa vinavyotegemeana,kwamba kimoja hakiwezi kuwepo na
kikafanya kazi bila mwenzake.
ü Yawambe
kama mimea katika ubeti wa 242
Hapa mtunzi anahamasisha kwamba mapenzi
sharti yakuwe na kuimarika kama mimea
ü Chozi
litatiririka,mfano kama gharika katika ubeti wa 278
Mtunzi analinganisha utiririkaji wa
machozi ya kukosa mapenzi na gharika. Anaonesha jinsi machozi yatakavyokuwa
mengi.
ü Twanuka
kama kutuzi katika ubeti wa 298
Mwandishi anaonesha namna wanajamii
wasio na mapenzi wanavyoweza kuonekana kwamba wananuka kama kutuzi.
d)
Mubaalagha
Senkoro (2011:12) anasema kuwa hii hutia
chumvi kuhusu uwezo wa viumbe, tabia zao na kuhusu sifa zao kwa madhumuni ya
kuchekesha au kusisitiza.
Katika utenzi mifano kadhaa imeonekana
kama vile;
ü Nyuso
zote zitatota,kwa bahari ya machozi katika ubeti wa 93
Mwandishi ametia chumvi katika hili
kwani hata mtu alie kwa kiasi gani hawezi kupata bahari ya machozi.
ü Nyuso
zikifanya mito, ya bahari ya machozi katika ubeti wa 94
Aidha hapa mwandishi pia ametia chumvi, kwani uso
hauwezi kufanya mto na kuwa na bahari ya machozi.
MBINU
NYINGINE ZA KISANII
a)
Takriri
Senkoro (2011:16) anasema ni
marudiorudio kwenye sentensi au kwenye usemi ambayo nia yake ni kusisitiza
ijapokuwa kwa kawaiida hayahitajiki sana na huweza kukirihisha.
ü Tuna
“tata na tatizi”katika ubeti wa 296 na
297
ü “Choyo”
katika beti za 364 hadi 385
ü “Chuki”
katika beti za 330 hadi 336
b)
Inkisari
Ni mbinu ambayo kwayo maneno hufupishwa
kwa malengo ya kuleta urari au idadi ya mizani zitakiwazo. Mfano katika utenzi
wa Mapenzi Bora
ü Neno
“dumu” katika mstari huo lilitakiwa kuwa neno “kudumu” katika ubeti wa 92
ü Neno
“upuzi” hapa neno hili lilipaswa kusomeka “upuuzi” katika ubeti wa 240
c)
Mazida
Ni mbinu ya kisanaa ambayo kwayo mtunzi
hurefusha neno kwa madhumuni ya
kupata vina au idadi ya mizani azitakazo. Mfano katika utenzi huu ni;
ü Neno
”zamani” katika mstari usemao “watu wa zamani hizi ikiwa na maana ya “zama hizi”
katika ubeti wa 98
ü “Wataalamizi”
katika ubeti wa 648 likiwa na maana ya “wataalamu”
Mbinu hizi za kifani
zimepelekea kuibuliwa kwa maudhui mbalimbali pamoja na kuifanya kazi hii iwe na
mvuto wa kipekee.
JINA LA KITABU
Jina la kitabu
linasadifu/linaendana kabisa na yaliyomo katika kitabu kitabu hiki kwani toka
mwanzo hadi mwisho wa kitabu mwandishi anajadili na kuonesha maana ya mapenzi
bora, sifa za mapenzi bora, faida na hasara za kukosekana kwa mapenzi bora
katika jamii yoyote.
KUFAULU
KWA MWANDISHI
KIFANI
Mwandishi aefaulu sana
kutumia lugha rahisi na Kiswahili sanifu,na maneno aliyoona yatawawia magumu
wasomaji wake ameamua kuyaorodhesha nyuma yaani mwishoni mwa utenzi wake na
kuyatolea maana.
Pia mwandishi amefaulu
kwani ametumia tamathali za semi kwa wingi kama vile tashibiha, tashihisi,
sitiari na mubalagha pamoja na mbinu nyingine za kisanaa.
Pia ameweza kuoanisha
vipengele vya fani kiasi kwamba vikawiana na maudhui yaliyomo kwenye utenzi
wake.
KIMAUDHUI
Mwandishi amefaulu pia
katika upande wa maudhui hasa ukizingatia kwamba utenzi huu unaitwa “MAPENZI
BORA” ameweza kuonesha umuhimu hasa wa kudumisha mapenzi bora, lakini pia
akaweka wazi kwamba mapenzi yenyewe yaliyo bora ni yapi hasa, na pia akaeleza
wazi yale yanayoweza kuwakumba wanadamu wasipozingatia na kuwa na mapenzi ya
kweli yaliyo bora.
KUTOFAULU
KIMAUDHUI
Katika kipengele hiki
kwa kiasi kidogo hajafaulu kwa sababu anasisitiza watu wapendane, waridhike na
hali zao, kwani asiyeridhika na hali yake hupata tamaa “mbaya”. Kwahiyo mapenzi
bora aliyokuwa anayasisitiza S. Robert yalikuwa mapenzi “duni”, kwani katu
hayangewasaidia wanyonge kujikomboa. (Gibbe 1978:6)
MAREJELEO
Gibbe, A.G, (1978), Shaaban
Robert: Mshairi, Dar es Salaam, Taasisi ya Chunguzi
wa Kiswahili.
Njogu, K. na R. Chimera (1999) Ufundishaji
wa Fasihi: Nadharia na Mbinu. Nairobi, Kiswahili Tertiary Publishing
Project.
Robert, S, (1958), Mapenzi
Bora, Dar es Salaam, Mkuki na Nyota Publishers Limited.
Samwel, M na wenzake,
(2013),
Ushairi wa Kiswahili, Mwongozo kwa Walimu wa Kiswahili na diwani ya MEA, Dar
es Salaam, Mevelli Publishers and Method Samwel.
Senkoro F. E. M. K.
(2011), Fasihi, Dar es Salaam, KAUTTU Limited
Wamitila K. W. (2003)
Kichocheo cha Fasihi: Simulizi na Andishi. . Nairobi: Focus
Publications Ltd.
No comments:
Post a Comment